Leśne zasoby genowe zabezpieczone w banku

Bezpieczne jak w banku mogą być nie tylko nasze pieniądze, ale także otaczające nas drzewa, a raczej ich przyszłe „potomstwo”. Zadania ochrony zagrożonych gatunków drzew, krzewów oraz runa leśnego realizują leśne banki genów (LBG). Jeden z nich, Leśny Bank Genów Kostrzyca, od dziesięciu lat działa w Miłkowie koło Karpacza.

„Leśny Bank Genów Kostrzyca powstał po klęsce ekologicznej, która w latach 80. dotknęła Góry Izerskie, Karkonosze i Sudety Zachodnie, gdy zniszczeniu uległy tysiące hektarów drzewostanów świerkowych i prawie zupełnie pozostałości drzewostanów jodłowych” – przypomina dyrektor instytucji, Czesław Kozioł. „Nadrzędnym celem powołania do istnienia banku genów było zachowanie zasobów genowych drzewostanów, które przetrwały tę katastrofę” – dodaje.

W LBG Kostrzyca znajduje się ponad 4,5 tys. zasobów genowych zagrożonych gatunków roślin. Nasiona te pochodzą m.in. z drzewostanów o najwyższej jakości genetycznej i pojedynczych najcenniejszych drzew.

Jak mówi dyr. Kozioł, obecnie podstawowym zadaniem LBG Kostrzyca jest gromadzenie w skali całego kraju zasobów genowych najcenniejszych drzew, ważnych zarówno dla gospodarki leśnej, jak i ochrony przyrody. Pracownicy LBG udostępniają także zgromadzony materiał genetyczny do badań naukowych oraz dla celów gospodarczych.

LBG to jedyna tego typu jednostka w kraju oraz jedna z nielicznych w Europie, choć w skali Lasów Państwowych znaleźć można także regionalne banki genów pełniące bardziej funkcje gospodarcze, np. w Nadleśnictwie Dukla, gdzie gromadzi się nasiona buka karpackiego oraz w Nadleśnictwie Wisła, zajmującego się ochroną świerka istebniańskiego.

Zasoby genowe przechowuje się w komorach chłodniczych w temperaturze -10 st. C lub w pojemnikach kriogenicznych, czyli pojemnikach z ciekłym azotem, gdzie w temperaturze -196 st. C. osie zarodkowe nasion mogą przetrwać w nienaruszonym stanie dziesiątki lat.

W pakiecie genowym znajdują się dwa rodzaje zasobów nasion. Jeden z nich, tzw. główny, jest nienaruszalny i podlega długookresowemu zabezpieczeniu, drugi to zasób kontrolny, który wykorzystywany jest w bieżących badaniach przez jednostki badawcze w kraju, a w laboratoriach LBG dokonywana jest jego ocena jakościowa.

LBG Kostrzyca odpowiada nie tylko za gromadzenie zasobów genowych. Zajmuje się m.in. gospodarczym wyłuszczaniem, oceną i przechowywaniem nasion, należących do nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu.

Produkuje się tu także biopreparat mikoryzowy na bazie grzyba Hebeloma crustuliniforme – włosianki rosistej. W szkółkach kontenerowych preparat miesza się z substratem glebowym, a grzybnia wchodzi w szybki kontakt z sadzonką w jej pierwszym stadium rozwojowym, tzn. rozrasta się na jej korzeniach. Ułatwia to adaptację sadzonek na glebach mniej wartościowych, zanieczyszczonych lub użytkowanych wcześniej rolniczo.

„Zajmujemy się również koordynacją w skali kraju +programu testowania potomstwa+, polegającego na sprawdzaniu stopnia dziedziczenia cech najcenniejszych drzewostanów i drzew matecznych w ich kolejnych pokoleniach” – mówi dyr. Kozioł.

Jednym z celów LBG Kostrzyca jest edukacja, zarówno uczniów, studentów, jak i samych leśników. „W ciągu 10-letniej działalności odwiedziło nas prawie 39 tys. osób. Poza ekoedukacją społeczną placówka prowadzi szkolenia branżowe z zakresu nasiennictwa, selekcji leśnej i szkółkarstwa” – przypomina Kozioł.

„Niewątpliwym sukcesem jest także nasz nieustanny rozwój. Obecnie trwa wyposażanie Laboratorium DNA, w którym wykonywane będą badania nad zmiennością genetyczną podstawowych gatunków drzew leśnych i ich kontrola genetyczna” – wyjaśnia Kozioł. W planach jest także rozbudowa liczącego obecnie kilka tysięcy drzew arboretum oraz założenie „archiwum klonów” (są to drzewa uzyskiwane w wyniku szczepienia najcenniejszych pod względem genów gatunków drzew – PAP) dla najstarszych polskich cisów i dębów.

W ramach obchodów jubileuszu zaplanowano m.in. sesję dotyczącą osiągnięć LBK Kostrzyca, w której wezmą udział przedstawiciele Ministerstwa Środowiska, Lasów Państwowych, krajowych ośrodków badawczych zajmujących się leśnictwem i genetyką oraz samorządowcy.

Źródło: PAP – Nauka w Polsce, Bogusława Szumiec-Presch

Nadesłał/a: Wegetarianie.pl